انواع ماساژ درمانی و فوائد و عوارض آنها

ماساژ درمانی چیست؟

ماساژ اصطلاحی کلی است که به فشار دادن، مالش دادن و دستکاری پوست، عضله‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها اطلاق می‌شود. ماساژ درمانی یعنی دست کشیدن بر روی بافت­ های نرم بدن با فشار و شکلی خاص برای تغییر در بافت ها به منظور درمان یا تسکین دردها . این درمان به رهایی از استرس و فشار عضلانی و درد ناشی از صدمات و سرعت بهبود ناراحتی­های حاد و مزمن كمك می­كند. امروزه میلیون­ها نفر در سراسر جهان از این روش به عنوان یك روش مراقبت بهداشتی استفاده می­كنند.

تکنیک‌های ماساژ درمانی بسیار متفاوت است و  از وارد کردن ضربه‌های ملایم تا فشار عمق بر بافت های بدن را شامل میشود. یک انسان در تمام دوران زندگی از کودکی، رشد، بلوغ و کهنسالی قابلیت بهره مندی از فوائد ماساژ درمانی را دارد.

افزایش ضریب هوشیاری و تفکر، افزایش اعتماد به نفس و تمرکز، بهبود جریان خون و لنف، افزایش قابلیت ارتجاعی بافت­های بدن، تقویت سیستم عصبی و ایمنی بدن، تسکین و بهبودی درد و گرفتگی ­های عضلانی ناشی از آسیب­ های ورزشی، جراحی و تصادفات، افزایش قابلیت جذب غذا و نهایتاً خواب آرام از این فوائد هستند. استرس، کمر درد، اضطراب، سر درد، بی­خوابی و بی­اشتهایی، آرتروز و … تنها نمونه­ های کوچکی از بیماری­هایی هستند که از طریق ماساژ قابل بهبود و حتی درمان می­باشند.

سبک­ های مختلف ماساژ درمانی کدامند؟

امروزه بالغ بر ۸۰ نوع مختلف ماساژ و كار بر روی بدن وجود دارد. این تكنیك­ها به پنج گروه تقسیم می­شوند:

• ماساژ سنتی اروپایی: شامل متدهایی بر اساس فیزیولوژی و آناتومی طب غربی. پنج تكنیك بر روی بافت­های نرم بدن در این روش مورد استفاده قرار می­گیرند.
• ماساژ معاصر غربی: این روش نیز بر پایه روشهای مدرن آناتومیك شامل تكنیكهای فراتر از چارچوب ماساژ سوئدی بنا شده است. این تکنیک ها شامل ماساژ عصبی، ماساژ ورزشی و میوتراپی می باشد.
• ماساژ در روشهای اصلاح حركت و ساختار: این تكنیكها بر ساختار و حركت بدن تأكید دارند .این روشها بدن را با كمك وزن و با ماساژ بر روی بافتهای نرم و یا اصلاح الگوهای غلط حركتی ، سازماندهی و كامل می كنند. نمونه های آن عبارتند از: هلر ورك، رولفینگ، فلدن كرایس و تكنیك الكساندر.
• ماساژ شرقی: تكنیكهای ماساژ شرقی بر اساس اصول طب سنتی چین بنا شده و انرژی حیاتی را كه معتقدند در كانال های غیر قابل رؤیت در بدن جریان دارد تجدید می كنند. این متدها شامل طب فشاری و شیاتسو می باشند.
• متدهای انرژی- پایه: این متدها كه در طب سنتی چین یافت نمی شوند، منجر به اثر بر روی حوزه انرژی كه درون و اطراف بدن را احاطه كرده می شوند. این كار با فشار بر روی جسم و همچنین با عبور دست از میان یا درون حوزه انرژی بدن صورت می­گیرد. نمونه­ های روش های انرژی درمانی عبارتند از: درمان قطبی، لمس شفابخش و ریكی.
• بسیاری از ماساژدرمانگرها تركیبی از روش­های فوق را بر اساس وضعیت بیمار اعمال می­كنند.

ماساژ درمانی چگونه اثر می­کند؟

معمولا انواع ماساژ با یك مكانیسم مشابه بر روی بدن اثر می­گذارند. زمانیكه ماهیچه بیش از حد فعالیت دارد تجمع مواد زاید از جمله اسید لاكتیك می­تواند باعث درد، گرفتگی و حتی اسپاسم عضلات شود. ماساژ، گردش خون و جریان لنفاوی را بهبود بخشیده، مواد غذایی و اكسیژن تازه را به بافت­های مزبور می­رساند و به خروج مواد سمی و بهبودی كمك می­كند.

همچنین عضلات در حال كشش می­توانند به رگ­های خونی و اعصاب فشار آورده و با محدود كردن جریان خون باعث ایجاد درد شوند. با ماساژ منطقه مورد نظر، بتدریج فشار عضله بر اعصاب درگیر كاهش یافته و درد كاهش می­یابد. همین مكانیسم در بهبود عضلات آسیب دیده با ماساژ باعث سودمندی آن است.

علاوه بر این، ماساژ باعث افزایش اندروفین­ها (نابود كننده­های درد) و افزایش ترشح هورمون سروتونین (تعدیل كننده خلق و خو) می­شود. همچنین ثابت شده كه هورمون استرس (كورتیزول) را آزاد می­نماید. به همین دلیل ماساژ اغلب به عنوان یك درمان تکمیلی برای افرادی كه سیستم ایمنی آنها بر اثر استرس تضعیف شده توصیه می­شود.

چه تحقیقات و مطالعاتی در مورد ماساژ درمانی موجود است؟

برای ماساژ درمانی اثرات مثبت زیادی از بهبود گردش خون تا بهبود متابولیسم بدن ذكر شده است. بخصوص در مورد ماساژ سوئدی نشان داده شده كه در كاهش درد عضلانی، كاهش استرس و بهبود ایمنی مؤثر بوده است. همچنین در افزایش عملكرد تنفسی، كاهش درد ناشی از انسداد رگ­های لنفاوی و كمك به بهبود صدمات وارد به بافت­های نرم بدن بسیار مؤثر است.

هنوز بسیاری از خواص ضد استرس ماساژ درمانی بصورت مطالعه علمی دانشمندان در نیامده است، ولی در طول ۲۰ سال اخیر بررسی­های بسیاری جمع آوری شده است. بسیاری از این تحقیقات در ((مؤسسه تحقیقاتی لمس شفابخش دانشگاه میامی)) و تعدادی از مطالعات نیز در ((مركز ملی طب مكمل و جایگزین)) انجام شده است.

 

گرچه بررسی­ های كنترل شده زیادی در مورد ماساژ درمانی لازم است، اما یافته­ ها شامل موارد زیر می ­باشد:

• بیماران بستری در بیمارستان كه ماساژ دریافت كردند، افزایش در تحرك، انرژی، تغییرات مثبت خلقی و سرعت بهبودی از خود نشان دادند.
• بیماران مبتلا به پشت درد مزمن پس از دریافت دو جلسه درمان ۳۰ دقیقه­ای در هفته برای مدت پنج هفته، كاهش درد، افسردگی و اضطراب و نیز بهبود خواب را گزارش كرده­اند. برخی نتایج متناقض نیز گزارش شده كه نیاز به بررسی­های بیشتر دارد.
• كاركنان ادارات كه ماساژ دریافت كردند، هشیارتر، فعال­تر و كم­استرس­تر از آنهایی بودند كه ماساژ دریافت نكرده بودند.
• بیماران مبتلا به دردهای عضلانی كه دو جلسه ۳۰ دقیقه­ای ماساژ درمانی در هفته به مدت ۵ هفته دریافت كردند، كاهش درد، كوفتگی و خستگی را گزارش دادند، همچنین در تعداد شب­های كمتری اختلالات خواب داشتند.
• در مصدومین سوختگی، ماساژ درمانی در كاهش اختلالات روحی (اضطراب، تنش و افسردگی) و علایم جسمی (درد و خارش) مؤثر بوده است.
• اثرات ماساژ در كودكان نیز به خوبی بزرگسالان است. برای مثال نوزادان نارسی كه ماساژ دریافت می­كنند، بیشتر وزن اضافه می­كنند و سریعتر از بیمارستان مرخص می­شوند. كودكان مبتلا به اوتیسم نیز با ماساژ درمانی رفتارهای غیرمعقول كمتری از خود بروز دادند.
• سایر بیماری­هایی ماساژدرمانی بر آنها موثر بوده است عبارتند از: سندرم خستگی مزمن، استئوآرتریت، سندرم تونل كارپال، میگرن و سیاتیك.
• ماساژ درمانی روشی پرطرفدار برای تسکین دردهایی مانند درد پایین کمر، گردن درد و سردرد تنشی است. اکثر بیماران برای تسکین درد به متخصص ماساژدرمانی مراجعه می‌کنند. بدن در اثر ماساژ دادن به طور طبیعی سروتونین یعنی ماده‌ای شمیایی با خاصیت ضد درد تولید می‌کند. از این گذشته کمبود خواب ترمیم کننده و عمیق یکی از عامل‌های تشدید کننده درد است. ماساژ تراپی کیفیت خواب را بهبود می‌دهد و بیمار با عمیق‌تر شدن خواب درد کمتری را تحمل می‌کند. 

مزایای دیگری از ماساژ درمانی

ماساژ بدن معمولاً به عنوان بخشی از طب جایگزین و مکمل در نظر گرفته می‌شود. تعداد مراکزی که ماساژ را به عنوان درمانی استاندارد برای تسکین عارضه‌ها و ناراحتی‌های مختلف، به ویژه آرام کردن درد، ارائه می‌دهند رو به افزایش است.

بر اساس پژوهش‌های انجام شده ماساژ درمانی به تسکین عارضه‌های زیر نیز کمک می‌کند:

• اضطراب
• سر درد
• آسیب‌دیدگی یا کشیدگی بافت نرم
• دردهای مزمن و موضعی
• آسیب‌های ورزشی
• درد مفصل گیجگاهی، فکی

ماساژ بدن علاوه بر خاصیت درمانی، لذت‌بخش نیز هست. تقویت احساس راحتی و آرامش از مزایای این درمان می­باشد.

ماساژدرمانی کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد. پایین آوردن سطح اضطراب، بهبود کیفیت خواب، تسکین درد و ارتقاء کیفیت زندگی از فواید ماساژ درمانی به شمار می‌رود.

روش انجام ماساژ درمانی

متخصص روغن را روی محل مورد نظر می‌زند تا سایش روی پوست را کاهش دهد البته انتخاب نوع روغن نیز بستگی به شرایط بیمار دارد. بهتر است به جای لوسیون­ها از انواع روغن­های طبیعی برای ماساژ استفاده شود. روغن­هایی مثل روغن زیتون، بابونه، گل سرخ، بادام و … برای ماساژ گزینه­ های مناسبی هستند.

ضمن اینکه از طریق پوست جذب بدن و خون می­ شوند. بیمار موظف است حساسیت خود را به مواد مورد استفاده در این گونه فراورده‌ها اطلاع دهد. هر جلسه ماساژ تراپی بسته به نوع ماساژ و زمان دلخواه بیمار 10 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. مهم‌ترین نکته این است که بیمار هنگام ماساژ دادن و پس از آن کاملاً آرام و راحت باشد.

متخصص از بیمار می‌خواهد که هرگاه احساس فشار بیش از حد کرد اعلام کند تا میزان فشار را کاهش دهد. نقطه‌های حساسی در عضلات وجود دارد که شبیه به گره هستند، ماساژ دادن این نقاط قدری ناراحت کننده است. درهر حال بیمار باید هر زمان احساس درد کرد اعلام کند.

تناوب جلسه‌های ماساژتراپی و میزان آن برای انواع درد متفاوت است

درد برخی بیماران به گفته خودشان بلافاصله پس از ماساژ درمانی تسکین می‌یابد، حال آن که بقیه این بهبود را تجربه نمی‌کنند. تفاوت بین این دو از میزان ماساژ نشأت می‌گیرد. پژوهشگران مطالعه‌ای را در زمینه میزان ماساژ مطلوب برای بیماران مبتلا به گردن درد مزمن انجام داده‌اند. اکثر بیمارانی که تعداد جلسات بیشتری تحت درمان قرار گرفته‌اند، از بهبود عملکرد خود رضایت بیشتری داشته‌اند و دو برابر این تعداد کاهش قابل توجه درد را گزارش داده‌اند.

به علاوه ماساژ هر چه طولانی‌تر باشد مفیدتر است. اگر ماساژ درمانی به ویژه در چهار هفته نخست چند بار در هفته انجام شود، نتیجه بهتری به دست می‌آید. اگر شما نیز ماساژ درمانی را امتحان کرده‌اید، اما بهبودی حس نکرده‌اید، بهتر است مقدار ماساژ و زمان‌بندی جلسات را تغییر دهید.

متغیرهای دیگری نیز بر کارآمدی ماساژتراپی اثر می‌گذارد که از آن جمله می‌توان به روش مورد استفاده و مهارت متخصص اشاره کرد. حتماً به متخصصی مراجعه کنید که در زمینه ماساژدرمانی آموزش دیده و مدرک داشته باشد و برای تسکین عارضه‌ی دردناک مورد نظرتان از تجربه لازم برخوردار باشد.

عوارض ماساژ

ماساژ بدن برای اکثر بیماران مفید است. با این حال ماساژدرمانی به بیماران دچار ناراحتی‌های زیر توصیه نمی‌شود:

• اختلال‌هایی که محرک خون ریزی هستند یا مصرف داروهای رقیق کننده خون
• سوختگی یا زخم‌های در حال التیام
• ترومبوز وریدی عمقی
• شکستگی
• پوکی استخوان شدید
• ترومبوسیتوپنی شدید (اختلال در پلاکت‌های خون)

 

قبل از شروع ماساژ درمانی درباره مزایا و عوارض احتمالی آن با متخصص طب فیزیکی مشورت کنید، به ویژه اگر باردار هستید یا از سرطان یا دردی بدون علت مشخص رنج می‌برید. بعضی ماساژها باعث می‌شود که بیمار در روزهای بعد از درمان احساس کوفتگی کند. در هر حال ماساژ نباید دردناک یا ناراحت کننده باشد. بنابراین هرگاه هنگام ماساژ احساس درد یا ناراحتی کردید، حتماً به متخصص اطلاع دهید. اکثر عوارض جدی ماساژ بدن نتیجه اعمال فشار بیش از حد در حین درمان است.

 

موارد احتیاط در ماساژدرمانی چیست؟

• در صورتیكه مبتلا به تب بالا، التهاب، عفونت، فلبیت، ترومبوز، یرقان یا بیماری عفونی پوستی هستید از ماساژ اجتناب كنید.
• روی زخم­های باز یا سوختگی یا موضع جراحت قبلی ماساژ انجام ندهید. در كوفتگی یا رگ به رگ شدن، ماساژ را بمدت ۲۴ ساعت به تأخیر بیاندازید.
• در صورت ابتلا به یك بیماری مزمن، مانند آرتریت، سرطان یا بیماری قلبی ، قبل از انجام ماساژ با پزشك خود مشورت نمایید.
• در صورتیكه باردار هستید به ماساژ درمانگر خود اطلاع دهید، زیرا ماساژ برخی نواحی، باعث زایمان زودرس می­شود.

ماساژ توسط خود فرد

با این که ماساژ در مراکز تخصصی و توسط ماساژورها لذت بخش است ولی معمولا در زندگی پر مشغله وقتی برای آن پیدا نمی شود. به جای درد کشیدن می­توانید خودتان را ماساژ دهید. 

تکنیک­ های ماساژ خود:

این تکنیک ها شامل روش هایی است که بتوانید خودتان را ماساژ دهید تا تنش عضلانی از بین برود. خیلی از تکنیک های ماساژ توسط انگشتان، دست، آرنج، تنیس و رول فوم انجام می­شود. 

چرا ماساژ خود؟

خیلی از افراد به خصوص افرادی که دچار بیماری دردهای مزمنی هستند ممکن است نیاز به ماساژ روزانه داشته باشند. این افراد با ورزش­های روزانه و ماساژ روزانه دردشان کم می­شود. 

فواید ماساژ خود:

• کاهش درد
• افزایش هوشیاری
• خواب بهتر کودکان
• کاهش تورم عضلات
• جوانسازی بدن و روح
• تقویت سیستم ایمنی
• کاهش استرس و افسردگی 

مزایایی که باید به خاطر آن خودتان را ماساژ دهید:

• هزینه­ ای ندارد.
• زمان زیادی نمی­برد.
• می­توانید روی ناحیه­ هایی تمرکز کنید.
• نتایج، سریع مشاهده می­شوند.

چند نکته مهم درباره ماساژ خود:

• چند ثانیه ماساژ برای وضعیت­های خفیف و چند دقیقه برای وضعیت­های شدید کافی است.
• ناحیه را حداقل روزی دو بار ماساژ دهید.
• ماهیچه­های اطراف را ماساژ دهید تا نقطه­ی درد را پیدا کنید.
• فشارهای محکم ولی قابل تحمل ایجاد کنید.
• اگر بعد از ماساژ درد داشتید ماساژ را آهسته انجام دهید.
• ناحیه بعد ماساژ را کش دهید.

چند نمونه از مواضعی که در ماساژ خود میتوانید انجام دهید:

ماساژ سر: می­توانید برای کاهش سردرد خودتان را ماساژ دهید. انگشتتان را روی گونه­ها کنار گوش­هایتان بگذارید. با سر انگشتان خود به حالت دایره­وار شقیقه­هایتان را ماساژ دهید. تا وسط پیشانی ماساژ را ادامه دهید. 

 

ماساژ گردن: پشت مانیتور نشستن باعث گرفتگی عضلات گردن می­شود. با این ماساژ درد را کم می­کنید. 2-3 انگشت خود را پشت گردن خود ماساژ دهید تا به شانه­هایتان برسید. فشاری روی ناحیه ایجاد کنید. وقتی گرفتگی عضلات برطرف شد فشار را رها کنید. شانه­هایتان را سه بار به عقب بدهید و این کار را سه بار تکرار کنید.

 

 

ماساژ شانه: دست راستتان را روی شانه چپ بگذارید و انگشتان را روی ماهیچه حرکت دهید. و این کار را با شانه راست تکرار کنید. 

 

ماساژ پایین کمر: درد پایین کمر شایع می­باشد و بعد از انجام فعالیت این درد بیشتر می شود. توپ تنیس را بین دیوار و کمر قرار دهید. بدنتان را بالا و پایین و چپ و راست حرکت دهید. اگر دردتان زیاد بود فشار را محکم کنید. 

 

ماساژ پا: به کنار بخوابید و فوم را زیر پهلوی خود قرار دهید. و به آرامی بدنتان را بالا و پایین حرکت دهید. این کار را روی هر دو جهت انجام دهید. 

 

ماساژ کف پا: دویدن و پیاده­روی فشار زیادی را روی پا وارد می­کند بعد از یک روز سخت می­توانید پاهایتان را ماساژ دهید. روی یک صندلی راحت بنشینید و توپ تنیس را روی زیر پای خود قرار دهید. پاهایتان را عقب و جلو حرکت دهید و آن را فشار دهید. اگر در نقطه­ای درد حس کردید با فشار و حرکات دایره­وار تنش را کم کنید. 

 

ماساژ دست: انگشتان خود را روی مچ بگذارید طوری که نبض خود را می­گیرید و فشارهای ملایم ایجاد کنید. با حالت دایره­وار کف دست را ماساژ دهید؛ از کوچکترین انگشت تا انگشت شست را ماساژ دهید.