گرفتگی عضلانی، انقباض غیرارادی فیبر‌هایی است که عضله را تشکیل می‌دهند. اعصاب، فیبر‌های عضلانی را کنترل می‌کنند. وقتی چیزی عصب را تحریک می‌کند و یا به آن آسیب می‌زند، باعث می‌شود فیبر‌های عضلانی منقبض شوند و در نتیجه دچار گرفتگی شوند. فرد غالباً میتواند این گرفتگی‌ها را در زیر پوستش مشاهده و یا احساس کند.
در این مقاله، تعدادی از علل گرفتگی عضلات را بررسی می‌کنیم. اغلب آنها بی‌ضرر هستند؛ اما تعدادی هم جدی‌ترند. ما همچنین نکاتی را در مورد چگونگی درمان و پیشگیری از گرفتگی عضلات مطرح می‌کنیم.
برای درمان کوفتگی چه باید کرد؟
- با آب گرم بشویید. روغن زیتون بودار طبیعی به محل بمالید و شب تا صبح محل کوفتگی را با پارچه نخی ببندید.
- پودر سیاهدانه را با عسل طبیعی مخلوط کنید و ۱ تا ۲ ساعت در محل درد قرار دهید.
- همان موقع که درد میگیرد اصلا به هیچ عنوان تکان ندهید. بعد از چند ثانیه خود به خود از این اسپاسم خارج می شوید و رهایی می یابید.
- در صورتی که عضلات شما دچار گرفتگی شد آن قسمت را اصلا و ابدا تکان ندهید، زیرا امکان پارگی رگ ها وجود دارد. فقط آرام ماساژ دهید و آرام آرام عضو را شل کنید.
- ماساژ عضو برای گرفتگی عضلات در صورتی که بسیار شدید نباشد مناسب و آرام کننده است، اما در حالتی که عضله دچار کشیدگی شود، ماساژ باعث ایجاد درد ناخوشایندی می شود.
دردهای مفصلی و عضلانی و استخوانی
در زمان های گذشته، نمک دریا و انواع گیاهان به صورت مرهم برای کاهش و پیشگیری از دردها استفاده می شده است، حتی امروز برای تهیه دارو از این گیاهان استفاده می شود. نمک دریا به علت اینکه جریان خون را در بافت مورد نظر تشدید کرده و خونرسانی را به آن بیشتر می کند، موجب تغذیه بهتر آن بافت و گرم شدن آن می شود. در نتیجه دردها را کاهش می دهد و موجب بهبود آن می شود. علاوه بر آن، مواد معدنی و موثری که در نمک دریا و گیاهان از طریق پوست وارد بدن می شود، موجب استحکام استخوان ها و سلامت آنها می شود.
بیشتر بخوانید: علائم و درمان های پوکی استخوان
دلایل گرفتگی عضلات
1. فشار عصبی و استرس
یکی از علت های گرفتگی عضلات پا فشارهای عصبی می باشد که می تواند در خواب باعث گرفتگی عضلات پا شود . درطی دوران بارداری ، استرس، میتواند باعث گرفتگی عضلات شود. گاهی این گرفتگی های عضلانی با ریشه عصبی در ناحیه معده و روده اتفاق می افتد که با درد معده و کولیت های رودهای خود را نشان می دهد.
2. کمبود مواد معدنی
گاهی اختلال در تعادل مواد معدنی و آنزیمها در بدن موجب گرفتگی عضلات می شود. کاهش یا افزایش منیزیم، کلسیم، سدیم و پتاسیم در خون باعث انقباض عضله و گرفتگی آن می شود.
3. کم آبی بدن
بالا رفتن میزان اسیدلاکتیک در عضلات به علت کم آبی موجب بروز درد در عضلات می شود، زیرا کم آبی باعث نرسیدن خون به عضلات و گرفتگی عضلات می شود. با نوشیدن آب کافی می توانید از گرفتگی عضلات در حین فعالیت و ورزش جلوگیری کنید، زیرا در هنگام ورزش های سنگین مایعات بدن دفع می شود و بدن دچار کم آبی می شود. در این حالت حجم خون کاهش یافته و خون کافی برای رساندن اکسیژن به تمام عضلات وجود ندارد.
4. کاهش جریان خون
انسداد رگ ها و باریک شدن رگ هایی که خون را به پاها میرساند می تواند گرفتگی عضلات را در هنگام ورزش بوجود آورد که این گرفتگی ها معمولا بعد از ورزش از بین می روند.
5. تحت فشار بودن
گرفتگی عضلات و درد در پاها ممکن است به علت فشردگی اعصاب در ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی) ایجاد شود. درد عضلات به هنگام راه رفتن طولانی مدت، بدتر می شود و یا قرار گرفتن در موقعیت غلط هنگام کار و فعالیت روزانه مثل نشستن ها و ایستادن طولانی و برداشتن اجسام سنگین به طریقه اشتباه از روی زمین به گرفتگی عضلانی منجر می شود. پیاده روی با پشت کمی خمیده، علائم درد را میتواند بهبود و یا به تاخیر بی اندازد.
وقتی فرد با شدت زیاد و یا به مدت طولانی ورزش می‌کند، ممکن است دچار گرفتگی عضلات شود. تحقیقات نشان می‌دهد که این گرفتگی عضلانی بعد از ورزش ممکن است به 2 دلیل اتفاق بیفتد:
1- ورزش میتواند منجر به خستگی عضلانی شود و خستگی عضلانی نیز باعث ایجاد پیچش و گرفتگی در فیبر‌های عضلات پرکار شود.
2- ورزش ممکن است به دلیل تعریق، باعث عدم تعادل الکترولیت‌ها شود و همان‌طور که می‌دانیم الکترولیت‌ها در انقباض عضلات نقش دارند. فقدان الکترولیت‌ها در فیبر‌های عضلانی میتواند موجب انقباض عضلانی شود.
انقباض عضلانی در بازو ها و پاها از رایج‌ترین گرفتگی هایی است که به دلیل ورزش بیش از حد به وجود می‌آید. ماهیچه های پرکار در فعالیت بدنی به احتمال زیاد دچار خستگی می‌شوند که بسته به نوع تمرین، میتواند شامل ماهیچه ساق پا، ران یا ماهیچه ی دوسر بازو باشد.
6. نداشتن خواب کافی
مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال‌دهنده‌های عصبی در انتقال اطلاعات از مغز به اعصاب کنترل‌کننده انقباض عضلات نقش دارند. کمبود خواب میتواند بر نحوه عملکرد گیرنده‌های انتقال‌دهنده عصبی تأثیر بگذارد. بدین ترتیب که توانایی مغز در ارسال این سیگنال‌ها کاهش می‌یابد و این عارضه میتواند منجر به ارسال سیگنال های اضافی به فیبر‌های عضلانی و در نتیجه موجب انقباض عضلانی شود. گرفتگی عضلات ناشی از خستگی بیشتر در پلک‌ها دیده می‌شود.
7. دریافت زیاد کافئین
نوشیدن زیاد قهوه، چای یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا که حاوی کافئین هستند ممکن است باعث گرفتگی یا پیچ‌خوردگی عضلات شوند. کافئین به عنوان یک ادرارآور خفیف عمل می‌کند، بنابراین اگر زیاد بنوشید، بیشتر در معرض دهیدراته شدن بدن قرار می‌گیرید و همان‌طور که گفته شد کم آبی بدن میتواند به گرفتگی عضلانی منجر شود.
کافئین همچنین میتواند مانع جذب برخی مواد مغذی و الکترولیت‌ها شود، به این ترتیب املاح منیزیم، پتاسیم و ویتامین D که برای جلوگیری از گرفتگی عضلات لازم هستند، به درستی جذب نمی‌شوند.
8. کمبود کلسیم
بدن برای پشتیبانی از عملکرد مناسب عضلات به کلسیم نیاز دارد. کمبود کلسیم میتواند موجب گرفتگی عضلات شود. کمبود کلسیم به عنوان هیپوکلسمی شناخته می‌شود. افراد می‌توانند کلسیم را از محصولات لبنی، لوبیا، سویا، توفو، آجیل و سبزیجات برگ‌دار دریافت کنند.
9. کمبود منیزیم
منیزیم نیز در سالم نگه داشتن اعصاب و ماهیچه ها نقش مهمی دارد. این ماده‌ی معدنی با انتقال کلسیم در غشا های سلولی به پشتیبانی از عملکرد اعصاب و عضلات کمک می‌کند. کمبود منیزیم میتواند موجب گرفتگی عضلات در هر نقطه از بدن، از جمله صورت شود. کمبود منیزیم به عنوان هیپومنیزیمی شناخته می‌شود.
علل کمبود منیزیم عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی ضعیف
- نوشیدن زیاد الکل
- اسهال
اگر افراد به کمبود منیزیم توجه نکنند، ممکن است این مشکل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: از اثرات ویتامین آ چه می‌دانید؟
10. کمبود ویتامین D
اعصاب برای انتقال پیام از عضلات به مغز و از مغز به عضلات به ویتامین D نیاز دارند. کمبود ویتامین D می تواند باعث ضعف و گرفتگی عضلات شود.
دلایل کمبود ویتامین D شامل عدم قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب و رژیم غذایی ضعیف است.
11. مصرف برخی دارو‌های خاص
مصرف برخی از دارو‌های خاص میتواند منجر به گرفتگی عضلانی غیرارادی شود. این واکنش ممکن است یک عارضه جانبی یا به دلیل تداخل با دارو‌های دیگر باشد. از این بین می‌توان به دارو‌های ضدافسردگی و دارو‌هایی که برای کنترل فشارخون استفاده می‌شوند اشاره کرد. برخی از دارو‌های ضدافسردگی اثر تحریکی دارند و این میتواند باعث انقباض غیرارادی فیبر‌های عضلانی شود، در حالی که دارو‌های فشارخون می‌توانند بر تعادل الکترولیت ها تأثیر بگذارند. افراد بهتر است هنگام مصرف داروی جدید و مشاهده ی این مشکل در مورد عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن با پزشک صحبت کنند.
12. سیگار کشیدن
نیکوتین نیز میتواند یکی از عوامل ایجادکننده گرفتگی عضلات باشد، زیرا این ماده نیز مانند کافئین محرک است.
بیشتر بخوانید: سریع ترین راه های ترک سیگار در خانه
درمان گرفتگی عضلات
با این روشهای ساده خانگی گرفتگی عضلات را درمان کنید. در ادامه به برخی از این درمان های خانگی می پردازیم.
1. ماساژ ملایم
گرفتگی عضلات را می توانید با ماساژ کاهش دهید زیرا ماساژ ملایم سبب برقرای بهتر جریان خون می شود و عضلات را تسکین می دهد. قسمتی که دچار گرفتگی شده است را با سرانگشتان به خوبی ماساژ دهید.
2. دوش داغ
وان حمام گرم یا دوش گرفتن با آب داغ میتواند موجب کاهش گرفتگی عضلات شود. گرما موجب رفع گرفتگی عضلانی و تسکین آنها خواهد شد.
3. کشش
یک برنامه منظم کشش عضلات به حفظ انعطاف پذیری و آرامش عضلات کمک می کند و از گرفتگیهای عضلات جلوگیری می کند. انگشت پا را در جهت بالا قرار داده و پاهایتان را به سمت سرتان بکشانید. 30 دقیقه در همین حالت بمانید. این کشش سبب شل شدن عضلات کمر خواهد شد.
4. کمپرس گرم
یک کیسه آب داغ را روی ناحیه، به مدت 10 دقیقه قرار دهید تا موضع مورد نظر قرمز شود سپس موضع را مالش دهید تا به شل شدن و رفع گرفتگی عضلات کمک کند. قرمزی موضع به علت این است که سلولهای قرمز خون موجب گرمی عضلات می شوند. کمپرس گرم یا استفاده از یک حوله گرم یا پتوی برقی موجب تحریک جریان خون موضع و رفع گرفتگی عضلات می شود.
5. آبرسانی
کم آبی بدن ممکن است موجب گرفتگی عضلات شود. پس بهتر است هر روز مایعات کافی بنوشید تا به جبران مایعات از دست رفته بدن خود بپردازید. بیش از حد آب نخورید و از خوردن آب سرد نیز پرهیز کنید.
6. رژیم غذایی سالم
ممکن است کمبود یک ماده غذایی در بدن موجب گرفتگی عضلانی شود .پتاسیم و کلسیم از مواد معدنی هستند که می‌توانند موجب گرفتگی عضلات شوند. اضافه کردن این مواد غذایی به سفره خانواده و داشتن یک برنامه غذایی متعادل میتواند در درمان گرفتگی عضلات بسیار موثر باشد.
7. چای بابونه
برای کاهش گرفتگی عضلات مصرف حداقل 5 فنجان چای بابونه در روز بسیار کمک کننده میباشد. زیرا چای بابونه حاوی یک نوع اسید آمینه به نام گلیسین است که به آرامش عضلات کمک می کند.
8. عسل
عسل می تواند در رفع گرفتگی عضلات موثر باشد، مصرف 2 قاشق چایخوری عسل با غذا، باعث جلوگیری از گرفتگی های عضلات ساق پا می شود.
