شاید در خانواده و فامیل شما کسانی بوده اند که کلیه های آنها از کار افتاده و به همین دلیل مجبور هستند دیالیز کنند. امروزه یکی از عمده نگرانی های مراجعه کنندگان به مراکز درمانی کسانی هستند که از سلامتی کلیه و احتمال کشیده شدن کارشان به دیالیز شدیداً نگران هستند.
نقش طبیعی کلیه در بدن ما چیست؟
هر فردی 2 تا کلیه دارد که در پشت و پهلو و زیر دنده ها قرار دارند و نقش عمده آنها تمیز کردن و دیالیز کردن خون از مواد زاید که بدن نیازی به آنها ندارد می باشد و اگر این مواد به صورت ترشح ادرار از بدن خارج نشوند باعث به خطر افتادن سلامتی کلی بدن می گردند و علائمی را ایجاد می کنند که در ادامه به آنها می پردازیم . دومین نقش کلیه تنظیم املاح بدن از جمله سدیم و پتاسیم می باشد. در صورت به هم خوردن این تنظیم و بالا رفتن پتاسیم ممکن است بلافاصله قلب ما از کار بیافتد.
نارسا شدن و یا کم کاری کلیه ها یعنی چه؟
اگر به هر علتی کلیه های ما کم کار شوند و قادر به تصفیه و یا دیالیز طبیعی خون ما نباشند، باعث تجمع مواد سمی در خون و به هم خوردن تنظیم املاح بدن ما می شوند. در حالت طبیعی در داخل کلیه میلیون ها واحد سلول های تصفیه کننده خون به نام ((نفرون)) قرار دارند که در بیماری نارسائی کلیه ((نفرون ها)) خون را تصفیه نمی کنند.
دو نوع نارسائی کلیه و یا کم کاری کلیه وجود دارد:
نوع نارسائی کلیه حاد: که به دلایلی، کلیه ها به صورت ناگهانی کار نمی کنند.
نوع نارسائی کلیه مزمن : که تدریجاً به علت بیماری زمینه ای موجود و عدم کنترل آنها توسط فرد، همه اعضای بدن، از جمله کلیه ها دچار مشکل تدریجی می شوند. در رأس این بیماری ها می توان به دیابت کنترل نشده، فشار خون کنترل نشده و برگشت ادراری از مثانه به کلیه ها در کودکان اشاره کرد.
بیشتربخوانید: هر آنچه که باید درباره دیسپلازی رحم بدانید
چه عواملی باعث کم کاری و یا از کار افتادگی کلیه ها می شوند؟
این عوامل به دو قسمت تقسیم میشوند:
1- عوامل ایجاد کننده حاد یا ناگهانی
اغلب به دنبال جراحی و خونریزی زیاد، همزمان و یا پس از عمل و یا ضربه و تصادف و خونریزی شدید، خون به کلیه ها نمی رسد و لذا سلول های تصفیه یا دیالیز کننده کلیه ها دچار شوک شدید می شوند و عملکرد آنها مختل می شود و یا فردی به علت اسهال شدید دچار کم شدن مایعات بدن و لذا کاهش خون رسانی به کلیه ها می شود و کلیه اش ناگهانی آسیب می بیند.
2- ورم حاد کلیه
دومین علت ناگهانی از کار افتادن کلیه ها، ابتلا ناگهانی به ورم حاد کلیه ها می باشد که اغلب به علت ابتلا به بیماری ویروسی و یا باکتری از قبیل التهاب گلو به علت باکتری ((استرپتوکوک)) است. در صورت بروز عفونت پوستی شدید و درمان نشده نیز کلیه ها دچار تورم و کم کاری می شوند.
بعضی از عوامل فرعی که به تدریج باعث از کارافتادگی کلیه ها می شوند عبارتند از:
- بیماری قند کنترل نشده و حاد
- فشار خون کنترل نشده و حاد
- برگشت ادراری در بچه ها مخصوصاً پسر بچه ها که باعث آسیب و از کار افتادگی کلیه های کودکان می شود و امروزه شایع ترین علت دیالیز و پیوند کلیه ها در کودکان می باشد.
- بیماری های ارثی یا Apck که از پدر و مادر به فرزند منتقل می شود و از بدو تولد به جای قسمت گوشتی کلیه، ((کیست)) رشد می کند و باعث از کار افتادگی کلیه ها در سنین جوانی و میانسالی می شود.
- سنگ های بزرگ کلیه و گیر افتادن سنگ در لوله ((حالب)): امروزه جزء شایع ترین علل از کار افتادگی تدریجی کلیه ها می باشند.
- انسدادهایی در مسیر خروجی ادرار باعث از کار افتادگی و کم کاری تدریجی کلیه ها می شوند. این انسداد ها می توانند مادر زادی باشند، از قبیل تنگی محل اتصال حالب به لگنچه و تنگی محل اتصال حالب به مثانه. در مثانه های عصبی پر فشار و یا انسداد های اکتسابی، از قبیل گیر افتادن سنگ در لوله حالب، انسداد مجرا به علت بزرگی پروستات و یا تنگی مجرا از علل شایع اکتسابی می باشند.
بیشتربخوانید: بیماری پارکینسون چیست؟
علائم و نشانه های کم کاری کلیه ها
بسته به شدت از کار افتادگی کلیه ها فرد دچار علائمی می شود که عبارتند از:
- ضعف و خستگی مزمن
- کم خونی و رنگ پریدگی
- بی اشتهایی
- بوی بد دهان
- ورم دور چشم و پلک ها: پروتئین در ادرار یک نشانه اولیه است که فیلترهای کلیه ها آسیب دیده اند و به پروتئین امکان نشت در ادرار را می دهد. این پفی در اطراف چشم شما می تواند به این دلیل باشد که کلیه های شما مقدار زیادی از پروتئین را در ادرار نشت می دهند، به جای اینکه آن در بدن نگه دارد.
- ورم مچ و کف پاها: کاهش عملکرد کلیه می تواند منجر به حبس سدیم شود که باعث ورم مچ و کف پاها می شود. ورم اندام تحتانی نیز می تواند نشانه بیماری قلبی، بیماری کبد و بیماری های مزمن پا باشد.
- درد ماهیچه ها: عدم تعادل الکترولیتی می تواند ناشی از اختلال عملکرد کلیه باشد. برای مثال: سطوح کم کلسیم و فسفر کنترل شده ضعیف ممکن است منجر به درد شکم شود.
ممکن است در شروع نارسائی کلیه فرد هیچ علامتی نداشته باشد.
تشخیص نارسائی کلیه:
بهترین روش تشخیص نارسائی کلیه، اندازه گیری اوره خون، کراتینین، BUN و سدیم و پتاسیم می باشد. ضمناً دفع زیاد پروتئین نیز می تواند از علائم نارسا شدن کلیه ها باشد. سونوگرافی نیز بسیار کمک کننده می باشد. در مواردی که علت اصلی نارسا شدن کلیه مشخص نیست، نمونه برداری از کلیه ها با سونوگرافی علت نارسائی کلیه را مشخص می کند.
کلیه های سالم معمولاً سلولهای خونی بدن را هنگام فیلترکردن مواد زائد از خون برای ایجاد ادرار نگه میدارد. اما وقتی فیلترهای کلیه آسیب دیده باشند، این سلول های خونی شروع به نشت در ادرار می کنند. علاوه بر علامت بر بیماری های کلیوی، وجود خون در ادرار می تواند نشانه تومور سنگ کلیه یا عفونت هم باشد.
ارتباط کم کاری کلیه با خواب و چاقی و خارش پوست:
هنگامی که کلیه ها به درستی تصفیه را انجام نمی دهند، سموم به جای ترک بدن از طریق ادرار، در خون باقی می مانند. این می تواند خوابیدن را دشوار کند. همچنین ارتباطی بین چاقی و بیماری های مزمن کلیوی وجود دارد و گرفتگی تنفس در افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیه در مقایسه با کل جمعیت عمومی شایع است.
کلیه های سالم بسیاری از کارهای مهم را انجام می دهند. آنها مواد زائد و مایع اضافی را از بدن دفع می کنند و به ایجاد سلول های قرمز خون کمک می کنند، به حفظ استخوان ها کمک می کنند و برای حفظ مقدار صحیح مواد معدنی در خون شما کار می کنند. پوست خشک و خارش پوست می تواند نشانه ای از بیماری استخوان باشد که اغلب با بیماری کلیوی پیشرفته همراه است. وقتی کلیه ها قادر به حفظ تعادل مناسب مواد معدنی و مواد مغذی در خون شما نیستند، این اتفاق می افتد.
اگر احساس می کنید نیاز به ادرار کردن برایتان بیشتر شده است. این می تواند نشانه بیماری کلیوی باشد. وقتی فیلترها صدمه دیده اند, این باعث افزایش میل به ادرار کردن می شود، گاهی اوقات این ممکن است نشانه عفونت ادراری یا افزایش پروستات در مردان باشد.
استراتژی درمان نارسایی حاد کلیوی:
درمان فرد، به علت نارسایی حاد کلیوی بستگی خواهد داشت. هدف درمان بازگرداندن عملکرد عادی کلیه است. در حین بهبودی کلیه ها، جلوگیری از تجمع مایعات و مواد زائد در بدن ضروری است.
1- رژیم غذایی
باید یک رژیم غذایی خاص و مقدار مصرف محدود مایعات را برای خود اعمال کنید. این کار تجمع سمومی را که کلیه ها به صورت معمول دفع می کنند، کاهش میدهد. معمولا داشتن یک رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات و دارای مقادیر کم از پروتئین، نمک و پتاسیم توصیه می شود.
2- دارو ها
هیچ داروی مخصوصی برای نارسایی مزمن کلیوی وجود ندارد. اما برخی داروها می توانند به کنترل مشکلات به وجود آورنده و همچنین عوارض آن کمک کنند. به یاد داشته باشید که داروهای شیمیایی مربوط به نارسایی کلیه، فقط علائم این بیماری را پنهان می کنند و از اساس آن را درمان نمی کنند. در ادامه داروهایی طبیعی برای بهبود این بیماری معرفی می کنیم.
3- مصرف کم آب
بر خلاف تبلیغات، که گفته می شود مایعات فراوان بنوشید، برای به کار انداختن مجدد کلیه باید مصرف مایعات را تا حد امکان کاهش دهید. اجازه دهید کلیه ها بیشتر از این به زحمت نیفتند. اگر هم مایعات مصرف کردید، باید بسیار کم و مفید باشد. مانند آب سیب که یک سم زدای قوی است.
داروهای طبیعی برای سردی و کم کاری کلیه:
1. گردو:
خوردن گردو در هوای گرم تابستان باعث هیجان درونی می شود و سبب به وجود آمدن جوش و زخم های چرکی و خونی در بدن است. خوردن آن در زمستان کلیه ها را گرم می‌کند و سردی را از بین می برد.
2. هویج:
خوردن هویج کلیه ها را گرم می‌کند و سبب نعوذ آلت تناسلی میشود. حتی برای افراد مسن هم که دندان های سالمی ندارند می توان هویج را پخته و به آنها داد. هویج انواع مختلفی دارد. هویج نارنجی (فرنگی) فوایدی دارد اما به دلیل دستکاری ژنتیک، مضراتی نیز دارد. هویج اصیل و صحرائی (هویج زرد) که به آن ((شقاقل)) می‌گویند و به صورت خشک فروخته می شود، فوائد درمانی زیادی دارد.
3. سنجد:
سنجد موجب تقویت کبد و کلیه ها شده و باعث پرکاری آنها می شود. خاصیت ضد درد و التهاب سنجد ثابت شده است، علاوه بر این، سنجد یک دیورتیک طبیعی است که با پاکسازی و سم زدایی کلیه ها به درمان سنگ کلیه کمک می کند. سنجد دارای خاصیت درمانی برای رفع تکرر ادرار در زنان و مردان است.
4. زنیان و گردو، درمان ساده بیماران دیالیزی:
زنیان و گردو در صورتی که با هم مصرف شوند، رنگ صورت را زیبا می‌کنند و کلیه ها را گرم نگه می دارند. این دارو، فقط کلیه را گرم می‌کند و روی گرمای بقیه اعضای بدن (برای مثال، مغز) اثر چندانی ندارد. این ترکیب به قدری قوی است، که کلیه ی از کار افتاده را دوباره احیا می کند و نیاز به دیالیز را از بین می برد.
